تفسیر سوره توبه

 بِسْم ﷲ الرَّحْمَنِ الرَّحیمِ

شرح و تفسیر سوره شریفه «توبه» توسط مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سید علی‌محمد دستغیب از منبرمسجد قبا (آتشی‌ها) در سال‌ ۱۳۹۵ تا اواخر سال ۱۳۹۶طی مدت شانزده ماه به زبانی ساده و روان برای عموم مؤمنین همراه با حکایات اخلاقی و عرفانی ایراد گردیده است.

مقدمه سوره توبه

سوره برائت یا توبه ۱۲۹ آیه دارد و در سال نهم هجرت بر پیامبر نازل شد. مقداری از آن قبل از جنگ تبوک و مقداری، بعد از آن نازل گردید.

بعد از فتح مکه در سال هشتم، رومیان به خاطر ترس از گسترش اسلام یا غروری که داشتند، لشکری فراهم کرده، به مرزهای اسلام نزدیک شدند. پیامبر، مولا علی علیه السلام را جانشین خود در مدینه ساخت و با سپاهی به سوی مرزهای روم حرکت کرد. رومیان با توجه به شجاعت‌هایی که از مسلمین شنیده بودند، عقب‌نشینی کرده، مسلمانان بدون هیچ جنگ و درگیری بازگشتند. این سفر گرچه مشقات زیادی همراه داشت، نتایج فراوانی به ارمغان آورد و خود یک پیروزی برای پیامبر و مسلمانان محسوب می‌شد.

در این جنگ منافقان فعالیت‌های زیادی کردند و با بهانه کردن فصل برداشت محصول، خواستند مؤمنان را از همراهی پیامبر باز دارند. برخی نیز در این کارتعلل کردند، اما بعد توبه کرده، توبه‌شان پذیرفته شد.

این سوره در اواخر عمر شریف پیامبر نازل شد و جز دو آیهٔ آخر، مابقی در مدینه نازل شد.

تفاسیر المیزان و مجمع البیان ده اسم برای این سوره برشمرده‌اند و تا دوازده اسم نیز ذکر شده است، ولی معروف‌ترین نام‌ها؛ توبه، برائت و فاضحه است. نام توبه، به خاطر آن است که در سه آیهٔ آن صحبت از توبه و پذیرش آن شده است. برائت نیز به خاطر آن است که آیات آغازین سوره، درباره بیزاری خداوند و رسولش از مشرکان است و فاضحه از آن جهت است که علامات منافقان را برشمرده، آنان را مفتضح و رسوا ساخته است.

این سوره تنها سوره‌ی قرآن است که «بسم اﷲ الرحمن الرحیم» در ابتدای آن نیامده است. درباره علت آن، آراء و نظرات مختلفی مطرح شده است؛ از جمله گفته‌اند این سوره، بیانگر غضب پروردگار است و با بسم اﷲ منافات دارد. همچنین گفته شده این سوره، تتمه سوره انفال بوده، خود سوره‌ی مستقلی نیست. المیزان این رأی را پسندیده، اما به نظر می‌رسد این سوره، سوره‌ای مستقل است و خوب است ابتدای آن گفته شود «اعوذ بالله من غضب الجبار و العزه ﷲ الواحد القهار».

مطالب مختلفی در این سوره بیان شده است؛ از جمله بیزاری خدا، پیامبر و مؤمنان از مشرکان؛ تحریک مسلمانان بر جهاد با کفار؛ توبه و پذیرش آن، زکات و نیز موضوعات دیگر.

ثواب قرائت سوره توبه

در ثواب قرائت این سوره وارد شده است هر کس هر ماه این سوره و سوره انفال را بخواند، از منافقان شمرده نمی‌شود و با دوستی علی علیه السلام و فرزندانش از دنیا میرود. همین که دوستان موفق به خواندن روزانه یک جزء قرآن باشند، قهراً این مطلب نیز حاصل می‌‌شود. سعی کنید ماهیانه یک ختم قران داشته باشید. قرائت روزی یک جزء قرآن بیش از نیم ساعت وقت نمی‌گیرد. غیر از این، وقت دیگری برای تفکر در آیات قرآن نیز اختصاص دهید. شرکت در جلسات هفتگی تفسیر نیز نوعی تفکر در قرآن است.