دوازدهم رمضان ۱۴۴۳ | آیت الله دستغیب
«پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمود: در شبی که مرا به آسمان بردند دیدیم بر عرش نوشته شده «لااله إلاّ انا وحدی لا شریک لی، و محمّد عبدی و رسولی ایّدته بعلی» یعنی نیست خدایی جز من، شریکی برایم نمی‌باشد و محمّد بنده و فرستادۀ من است. تأیید نمودم او را به علی. این است معنی فرمودۀ خداوند: «اوست آنچنان خدایی که تو را تأیید فرمود به یاری فرمودن خودش و به یاری نمودن مؤمنین (پس مؤمنین در این آیه شخص علی بن ابی‌طالب می‌باشد).
بسم اﷲ الرحمن الرحیم
دوازدهم رمضان ۱۴۴۳ – ۱۴۰۱ | پنجشنبه ۱۴۰۱/۰۱/۲۵ | آیت الله سید علی محمد دستغیب
سورۀ انفال، آیۀ ۴۱
﴿وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ للهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامى وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبیل﴾
«و بدانید آنچه غنیمت بردید از هر چیزی، یک‌پنجم آن برای خداست و پیغمبرش و برای علی و یازده فرزندشان و یتیمان و تهی‌دستان و از راه درماندگان (مرد سیّد و زن سیّد از اهل‌بیت پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله).
حسکانی از علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام روایت کرده:
« فرمودۀ خداوند تعالی «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیءٍ» تنها برای ما است و خداوند برای ما در صدقه بهره‌ای قرار نداده است، از جهت کرامتی که خداوند عالم گرامی داشت به آن پیغمبرش و آل او را و گرامی داشت ما را از چرک‌های دست مسلمانان.»
در روایات و تفاسیر و فقه شیعه بحث مفصلی دربارۀ خمس و احکام آن آمده است.
سورۀ انفال، آیۀ ۶۲
﴿هُوَ الَّذِی أَیَّدَکَ بنَصْرِهِ وَ بالْمُؤْمِنینَ﴾
«او است همان که تو را تأیید کرد به یاری کردنش و به یاری کردن مؤمنین.»
حسکانی ۴ روایت دربارۀ این نقل کرده، از جمله از قول ابوهریره که گفت:
«پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمود: در شبی که مرا به آسمان بردند دیدیم بر عرش نوشته شده «لااله إلاّ انا وحدی لا شریک لی، و محمّد عبدی و رسولی ایّدته بعلی» یعنی نیست خدایی جز من، شریکی برایم نمی‌باشد و محمّد بنده و فرستادۀ من است. تأیید نمودم او را به علی. این است معنی فرمودۀ خداوند: «اوست آنچنان خدایی که تو را تأیید فرمود به یاری فرمودن خودش و به یاری نمودن مؤمنین (پس مؤمنین در این آیه شخص علی بن ابی‌طالب می‌باشد).
سورۀ انفال، آیۀ ۶۴
﴿یَا أَیُّهَا النَّبی حَسْبُکَ اللهُ وَ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ﴾
«ای پیغمبر! بس است تو را خدا و کسانی از مؤمنین که تو را پیروی کردند.»
جعفر بن محمّد علیهماالسلام از پدرش در فرمودۀ خداوند تعالی فرمود:
«یَا أَیُّهَا النَّبی حَسْبُکَ اللهُ وَ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ» ای پیغمبر بس است تو را خدا و کسانی که از مؤمنین تو را پیروی کردند. فرمود: دربارۀ علی علیه‌السلام نازل شده است.»
سورۀ توبه، آیۀ ۳
﴿وَ أَذانٌ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ أَنَّ اللهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ﴾
«و آگاهی است از خداوند و پیغمبرش به مردمان در روز حج اکبر که خداوند از مشرکین بیزار است.»
حسکانی ۱۹ روایت دربارۀ این آیه نقل کرده؛ از جمله این روایت از ابن عباس:
«میان پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله و قبیله‌های عرب پیمان بود. خداوند به پیغمبرش امر فرمود که رها نماید پیمان‌های خودش را با هرکس بسته، مگر کسانی که نمازهای واجب را به جا آورده و زکات واجب را بپردازند.
پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله علی علیه‌السلام را (به طرف مکّه فرستاد با نُه آیه پشت‌سر هم از اول سورۀ برائت و پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله به او دستور فرمود بخواند آنان را با صدای بلند در روز نحر (روز دهم ذی حجه، عید قربان) که روز حجّ اکبر است و اینکه به مشرکین بفهماند ذمّه پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله خالیست از هر پیمانی که با شما بسته است.
پس علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام در روز نحر نزد جمرۀ کبری ایستاد و با صدای بلند نُه آیۀ مزبور را خواند.
از انس بن مالک روایت شده:
«رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله ابوبکر را با سورۀ برائت فرستادند به سوی اهل مکّه. چون به مسجد شجره (ذوالحُلَیفه) رسید به دنبالش فرستادند و او را برگرداندند و به او فرمودند: نمی‌رود (برای تبلیغ و حقّ تبلیغ ندارد) مگر مردی از اهل‌بیت خودم. پس علی علیه‌السلام را فرستاد.»
سورۀ توبه، آیۀ ۱۹
﴿أَجَعَلْتُمْ سِقایَهَ الْحاجِّ وَ عِمارَهَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کَمَنْ آمَنَ باللهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ﴾
«آیا قرار می‌دهید آب دادن به حاجیان و آباد کردن مسجدالحرام را مانند کسی که ایمان آورد به خدا و روز جزا؟»
حسکانی دربارۀ این آیه ۱۲ روایت جمع‌آوری کرده؛ از جمله این روایت از ابی بریده از پدرش:
«شیبه با عباس مفاخره می‌کردند. علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام به آنها گذشت و فرمود: در چه چیز مفاخره می‌کنید؟
عباس گفت: یا علی خدا به ما از فضل خودش آن‌قدر داده که به دیگری نداده است.
علی علیه‌السلام فرمود: چه داده شده‌ای ای عباس؟
گفت: به من آب دادن حاجیان داده شد.
علی علیه‌السلام فرمود: تو چه می‌گویی ای شیبه؟
گفت: هرآینه به من داده شد آباد کردن مسجدالحرام.
علی علیه‌السلام به هر دو فرمود: من از شما دو پیرمرد حیاء می‌کنم، هرآینه با کمی سنّم به من داده شده آنچه به شما دو نفر داده نشده است.
هردو گفتند: چه چیزی داده شده‌ای یا علی؟
فرمود: با شمشیر به خرطوم‌های شما زدم تا به خدا و رسولش ایمان آوردید.
عباس خشمناک برخاست، به قسمی که عبایش بر زمین می‌کشید تا بر رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله داخل گردید.
رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله به او فرمود: چه در پشت‌سر داری (چه خبر شده است) ای عباس؟
گفت: آیا نمی‌بینی به چه چیز به من روی آورده است این شخص؟
فرمود: او کیست؟
گفت: علی بن ابی‌طالب.
فرمود: علی علیه‌السلام را برای من بخوانید.
ایشان را صدا زدند. پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله به او فرمود: یا علی چه تو را واداشت عمویت را به خشم آوری؟
علی علیه‌السلام گفت: یا رسول اللّه، او را به حق صدمه زدم، اگر دماغش خسته شده، هرکه خواهد خشمناک باشد و هرکه خواهد خشنود باشد.
در این اثناء جبرئیل فرود آمد و گفت: ای محمّد! پروردگات سلامت می‌رساند و می‌فرماید این آیه را بر ایشان برخوان: «أَ جَعَلْتُمْ سِقایَهَ الْحاجِّ وَ عِمارَهَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ وَ جاهَدَ فِی سَبیلِ اللهِ لا یَسْتَوُونَ».
عباس سه مرتبه گفت: هرآینه خشنود شدیم ما»
سورۀ توبه، آیۀ ۲۶
﴿ثُمَّ أَنْزَلَ اللهُ سَکِینَتَهُ عَلى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ﴾
«سپس خداوند فروفرستاد نور خاص را بر پیغمبرش و بر مؤمنین.»
از حکم پسر عیینه روایت شده:
«چهار نفر شکی در ایشان نیست که روز حُنین پایداری نمودند. در بین ایشان علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام است.»
سورۀ توبه، آیۀ ۱۰۰
﴿وَ السَّابقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بإِحْسانٍ رَضِی اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ﴾
«پیشی‌گیرندگان نخستین (در ایمان) خواه از هجرت‌کنندگان خواه از یاری‌کنندگان (مهاجرین مسلمانان مکّه یا انصار مدینه) و کسانی که پیروی کردند سابقین در ایمان را به نیکی، خداوند از ایشان خوشنود است و ایشان نیز از خدا خشنود و آماده فرموده است برایشان بوستان‌هایی که روان است زیر آن جوی‌های همیشگی و جاودان در آنند این است رستگاری بزرگ.»
ابن عباس دربارۀ این آیه گفت:
«دربارۀ علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام نازل شده است. پیشی گرفت از همۀ مردم در ایمان به خدا و رسولش و نماز خواند (با رسول خدا) به سوی دو قبله (کعبه و بیت المقدس) و بیعت کرد با پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله دو بیعت و هجرت نمود دو هجرت، پس دربارۀ او نازل شد این آیه.»
