سوره اعراف آیه ۱۵۳ و ۱۵۴ | جلسه ۷۶
بسم اﷲ الرحمن الرحیم
تفسیر سوره اعراف آیه ۱۵۳ و ۱۵۴ | چهارشنبه ۱۳۹۴/۰۵/۰۷ | جلسه ۷۶ | آیت الله سید علی محمد دستغیب
دانلود فایل صوتی تمام جلسات تفسیر سوره اعراف
وَ الَّذینَ عَمِلُوا السَّیِّئاتِ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِها وَ آمَنُوا اِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحیمٌ(153)
و کسانى که گناه کرده سپس توبه نمودند و ایمان آوردند، بى تردید پروردگار تو پس از آن آمرزنده و مهربان است.
وَ لَمّا سَکَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ أخَذَ الاْلْواحَ وَ فی نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَهٌ لِلَّذینَ هُمْ لِرَبِّهِمْ یَرْهَبُونَ(154)
و چون خشم موسى فرو نشست، الواح را برداشت و در نوشته‌هاى آن، براى آنان که از پروردگارشان مى‌ترسند، هدایت و رحمت بود.
وَ الَّذینَ عَمِلُوا السَّیِّئاتِ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِها؛ هر کس گناه کند، هر چند گناه بزرگى چون شرک یا منحرف کردن مردم به سوى شرک باشد، اگر توبه کند، خدا او را مى‌بخشد، حتّى کسى که مرتّد شده و حاکم شرع حکم اعدام او را صادر کرده است، مى‌تواند بین خود و خدا توبه کند؛ هرچند این توبه مانع اعدامش نمى‌شود.
اگر کسى پیش از آنکه خبر ارتدادش به گوش حاکم شرع برسد، توبه کند، کافى است و لازم نیست خود را به حاکم معرفى کند، همچنان که اگر کسى دزدى یا هر گناه دیگرى کرد که حد یا تعزیر دارد، انجام دهد و توبه کند، لازم نسیت براى پذیرش توبه‌اش، خود را به حاکم معرفى نماید و در معرض حد یا تعزیر قرار دهد. البتّه اگر حق الناس بر عهده دارد و مال یا آبروى کسى را برده، باید جبران کند یا از او حلالیت بطلبد. اگر خلاف قرآن و سنّت عمل کرد، باید حقیقت را آشکار کند و مردم را از اشتباه بیرون آورد. همچنین کسانى چون یهود و نصارا که نشانه‌هاى پیامبر را کتمان کردند، باید حق را بازگو کنند.
وَ آمَنُوا؛ توبه باید براى خدا و با زیربناى ایمان باشد؛ یعنى باید خود را نزد خدا شرمنده بداند و به سوى او باز گردد؛ بنابراین اگر گناهى را بخاطر این که برایش ضرر دارد ترک کند، توبه محسوب نمى‌شود.
اِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحیمٌ؛ هر کس بعد از گناه، توبه کند، پروردگار را بخشاینده و مهربان مى‌یابد.
توبه انواع و اقسام مختلف دارد؛ اول: توبه از گناه است، که آدمى نزد خدا شرمنده شده، تصمیم بر ترک گناه مى‌گیرد و استغفار مى‌کند. دوم: توبه از ترک اولا و غفلت‌هاست که مختص انبیا و الیاء الله است. ایشان در بیست و چهار ساعت، خداى تعالى را حاضر و ناظر مى‌بینند؛ لذا اگر لحظه‌اى از او غفلت کنند، آن را براى خود گناه مى‌بینند. سوم: توبه پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام است. ایشان با وجود استغراق کامل در یاد خدا، حال نمازشان با دیگر حالاتشان فرق مى‌کند و آن توجّهى که در نماز دارند، در هنگام خوردن و صبحت کردن و خوابیدن ندارند؛ به همین خاطر از همه‌ى احوالى که همچون حال نماز متوجّه پروردگار نبودند، توبه مى‌کنند.
وَ لَمّا سَکَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ أخَذَ الاْلْواحَ؛ بعد از آنکه خشم موسى فرو نشست، الواح تورات را برداشت.
گفته شد که خشم پیامبران، از سر هواى نفس و به دستور شیطان نیست، بلکه براى خداست. این خاصیت همه‌ى مؤمنان است که وقتى خلاف شرعى مى‌بینند، ناراحت مى‌شوند؛ گاه این ناراحتى را فقط با زبان ابراز مى‌کنند و گاهى بنابه ضرورت، به خشم آمده، کمى براى رضاى خدا، تندى مى‌کنند، البتّه این «براى خدا بودن» را باید با علم تشخیص داد، نه با ظنّ و گمان!
وَ فی نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَهٌ؛ «نسخه» هم به اصل نوشته مى‌گویند و هم به فرع آن.
تمام کتاب‌هاى آسمانى، هدایت و رحمت براى مؤمنان هستند. هدایت یعنى نشان دادن راه؛ یعنى خداى تعالى به وسیله‌ى پیامبران و وحى، راه انسان شدن را نشان مى‌دهد. پس از عمل به هدایتِ پروردگار و پیمودن راه او، رحمت خاصش شامل حال بندگان مى‌شود.
آثار رحمت خداى تعالى، فرح و سرور روحانى است. منظور از فرح، شادى‌هایى که از رقص و آواز و غفلت‌ها عارض مى‌شود، نیست. این شادى‌ها زودگذر است و در اثر ناراحتى‌ها و فشارها از بین مى‌رود، ولى فرح روحانى را هیچ سختى و رنجى تحت الشعاع قرار نمى‌دهد؛ چون شخص موحد هر خوبى و بدى را از خدا مى‌بیند و دوست مى‌دارد؛ مثل عاشقى که مهر و قهر معشوق برایش گواراست.
لِلَّذینَ هُمْ لِرَبِّهِمْ یَرْهَبُونَ؛ «یرهبون» از «رهب» به معناى ترسى است که همراه با کناره‌گیرى باشد. مگر باید از خداى تعالى ترسید یا از او کناره گرفت؟ خداوند ترس ندارد؛ او مهربان و بخشاینده است؛ آنچه موجب بیم و هراس است، عمل خود انسان‌هاست.
توضیح بیشتر: کسى که گناهى مى‌کند، آثار بدى در روح خود احساس مى‌کند. همچنان که اعمال صالح، آثار فرح و سبکى محسوسى بر روح مى‌گذارند. این را خداى تعالى در انسان قرار داده است. همانند بدن انسان که طورى ساخته شده که بعضى غذاها به او نمى‌سازد و حتّى ممکن است موجب مرگ یا از کارافتادگى بعضى اعضایش شود. روح نیز طورى خلق شده که برخى چیزها با آن سازگار نیست. رهب یا ترس از خدا، در واقع ترس از همین عوارض اعمالى است که با روح سازگار نیست؛ چراکه باعث ذلّت انسان در دنیا و آخرت مى‌شود.
