شرح حکمت ۴۹ نهج البلاغه | آیت الله دستغیب

شرح حکمت ۴۹ نهج البلاغه | آیت الله سید علی محمد دستغیب | چهارشنبه ۱۳۹۸/۰۸/۰۸

حکمت ۴۹ نهج‌البلاغه
«لَا غِنَى کَالْعَقْلِ وَ لَا فَقْرَ کَالْجَهْلِ وَ لَا مِیرَاثَ کَالْأَدَبِ وَ لَا ظَهِیرَ کَالْمُشَاوَرَه»

«هیچ ثروتى چون عقل و هیچ فقرى چون نادانى و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانى چون مشورت نیست.»

لَا غِنَى کَالْعَقْلِ؛ «غنیٰ» یعنی ثروت. هرکس عقل داشته باشد، ثروتمند است. عقل، طبق روایت امام صادق علیه‌السلام آن است که با آن خداوند پرستیده شود و بهشت به دست آید. «مَا عُبِدَ بِهِ‏ الرَّحْمَنُ‏ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجِنَان»[1] عاقل کسی است که بندۀ خدا باشد و با عقلش بهشت به دست آورد. آن‌که دنبال پول و دنیاست، عاقل نیست، دنیاطلب است.

وَ لَا فَقْرَ کَالْجَهْلِ؛ جاهل و نادان آن نیست که درس نخوانده باشد، چه‌بسا کسی هیچ سوادی نداشته باشد، امّا بداند خدای تعالی مؤثر و همه‌کاره‌اش است. احکامش را بلد باشد و عباداتش را انجام دهد و واجبات و محرمات را رعایت کند. چنین کسی عالم است.

جاهل آن است که ملتفت نیست برای چه آمده؛ چه کار می‌خواهد بکند؛ کجا هست و کجا باید برود، فقط مثل حیوانات زندگی می‌کند. چنین کسی در واقع فقیر است، نه آن‌که خانه و زندگی و مؤنه ندارد.

وَ لَا مِیرَاثَ کَالْأَدَب؛ ادب یعنی متوجه آدابِ وضع خودش نسبت به خدای تعالی باشد. بداند باید در مقابل خدا چه کند. واجباتش را انجام دهد و حرام را ترک کند، همچنین بداند با مردم چطور رفتار کند؛‌ غیبت نکند؛ تهمت نزند؛ ظلم نکند. این می‌شود ادب. این ارثی است که از پیامبر و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام و خوبان نصیبش شده. میراث واقعی همین است، نه پول و طلا و خانه.

وَ لَا ظَهِیرَ کَالْمُشَاوَرَه؛ بهترین پشتیبان مشورت با افراد عاقل و مؤمن است، مخصوصاً وقتی نمی‌داند کاری که می‌خواهد انجام دهد، برایش خیر است یا نه. «وَ شاوِرْهُمْ‏ فِی الْأَمْرِ».

یکی از اقسام مشورت استخاره با قرآن است. نزدیک به چهل روایت دربارۀ استخاره وارد شده که شیخ عباس قمی در حاشیه مفاتیح برخی را آورده است.