هجدهم رمضان ۱۴۴۳ | آیت الله دستغیب
فرمود: ای سلام، درخت، محمّد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله است و فرع، علی امیرالمؤمنین علیه‌السلام و میوه حسن و حسین علیهماالسلام و شاخه فاطمه سلام‌اللّه‌علیها و شعبه‌ها و رشته‌های آن شاخه، ائمّه از فرزندان فاطمه صلوات اللّه علیهم اجمعین و برگ، شیعیان و دوستان ما اهل‌بیت می‌باشند. پس هر گاه یکی از شیعه‌های ما بمیرد، یک برگ از این درخت می‌ریزد. پس هرگاه برای دوستان ما اولادی متولّد گردد، به جای آن برگ افتاده برگی سبز می‌شود.
بسم اﷲ الرحمن الرحیم
هجدهم رمضان ۱۴۴۳ – ۱۴۰۱ | چهارشنبه ۱۴۰۱/۰۱/۳۱ | آیت الله سید علی محمد دستغیب
حسکانی در شواهدالتنزیل آیات مربوط به ولایت و محبّت حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را جمع‌آوری کرده و حضرت آیت‌اللّه‌العظمی نجابت آن را در کتابی با عنوان بصائر یا قرآن و اهل‌بیت ترجمه کرده‌اند. در ادامه برخی از این آیات را می‌خوانیم.
سورۀ هود، آیۀ ۱۷
«أَفَمَنْ کانَ عَلى بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ»
«آیا کسی که بر دلیلی از پروردگارش می‌باشد و در پی می‌آید او را گواهی از خودش…»
حسکانی ذیل این آیه ۱۶ روایت آورده؛ از جمله به سند متصل از خود مولا علی علیه‌السلام روایت کرده:
«أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّهِ» آن کسی که بر دلیل از پروردگارش می‌باشد رسول خداست و در فرموده خداوند: «وَ یَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ» و از پی درمی‌آید او را گواهی از خودش، فرمود: منم آن گواه.»
مولا علی علیه‌السلام اصدق الصادقین است و خود را به‌عنوانِ شاهد و گواه معرفی می‌فرماید.
عباد پسر عبداللّه گوید:
«با علی علیه‌السلام در رحبه کوفه بودیم. مردی نزد او ایستاد و گفت: یا امیرالمؤمنین آیا می‌دانی فرمودۀ خداوند تعالی را «أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ»
علی علیه‌السلام فرمود: سوگند به آن خداوندی که دانه را شکافت و تخم را رویاند تیغ‌ها بر سر مردی از قریش جاری نشد (کنایه از این است که واقعه‌ای در قریش روی نداد) مگر این که یک یا دو آیه از قرآن راجع‌به آن نازل گردید و اگر مردم می‌دانستند آنچه خداوند بر زبان پیغمبرِ درس نخوانده دربارۀ ما نازل فرموده است نزد من دوست‌داشتنی‌تر بود از اینکه برایم زمین پر از نقره شود و من هرآینه می‌دانم (تا روز قیامت چه چیزهایی واقع می‌شود) قلم تقدیر بر چه چیزهایی که شدنی است روان گردیده است.
آگاه باش! سوگند به خداوندی که دانه را شکافت و هسته را رویاند، مَثَل ما در میان شما مانند کشتی نوح در قومش می‌باشد (همان طور که هرکس در کشتی درنیامد غرق گردید، هرکس هم به ما بستگی نداشت هلاک می‌گردد) و مَثَل ما مانند درب بیت‌المقدس است. در بنی‌اسرائیل (که هرکس درمی‌آید باید سجده کند تا گناهانش پاک گردد) آیا سورۀ هود را خوانده‌ای؟ «أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ» پس رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله بر دلیل است از پروردگار خودش و من از دنبال او و گواه بر او هستیم».
از شیعه نیز این حدیث از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله نقل شده که «مَثَلُ اهل بیتى فِیکُمْ مَثَلُ سَفِینَهِ نُوحٍ مَنْ رَکِبَهَا نَجَى، وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ» مثَل اهل‌بیت من در میان شما مانند کشتی نوح است؛ هرکس در آن سوار شود، نجات یابد و هرکه از آن تخلف کند، غرق گردد.
سورۀ رعد، آیۀ ۴
«وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ»
«و در زمین قطعه‌هاییست نزدیک به یکدیگر، در آثار شبیه یکدیگر و باغ‌هاییست از انگورها و زراعت و نخل‌ها که بعضی از آنها از یک ریشه و یک اصل و بعضی از چند ریشه و از چند اصل است»
از جابر بن عبداللّه:
«شنیدم پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله به علی علیه‌السلام می‌فرماید: ای علی! مردم از درخت‌های مختلف هستند، ولی من و تو از یک درختیم. پس پیغمبر قرائت فرمود: «وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ» یعنی و بوستان‌هایی از انگورها و زراعت و نخل‌ها با یکدیگر از یک ریشه و (همچنین) پراکنده و از ریشه‌های مختلف با اینکه از یک آب مشروب می‌شوند.»
حسکانی در روایت دیگری از جابر آورده است:
«رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله در عرفات بودند و علی علیه‌السلام مقابل ایشان، پس فرمود یا علی نزدیک بیا و کف دستت را در کف دست من بگذار! یا علی من و تو از یک درخت آفریده شدیم. من اصل آنم و تو فرع آن هستی و حسن و حسین علیهماالسلام شاخه‌های آنند. یا علی هرکس به شاخه‌ای از آن چسبید خدا او را در بهشت داخل می‌فرماید.»
در منابع شیعه نیز این روایت از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله آمده است که «أَنَا وَ عَلِیٌّ مِنْ شَجَرَهٍ وَاحِدَهٍ وَ سَائِرُ النَّاسِ مِنْ شَجَرِ شَتَّى»[1] من و علی علیه‌السلام از یک درخت هستیم و سایر مردم از درختی دیگر. قهراً فرزندان علی علیه‌السلام هم مانند ایشان هستند.
دربارۀ شجرۀ طوبی نیز در روایت است که اصل آن در خانۀ پیامبر و علی علیهماالسلام و فرزندان ایشان است و شیعیان به شاخه‌های آن چسبیده‌اند.
سورۀ رعد، آیۀ ۷
«إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ»
«تو تنها ترساننده‌ای و برای هر امّتی پس از پیغمبرش هادی می‌باشد (البتّه هدایت کننده این امّت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام می‌باشد).
حسکانی از ابن عباس روایت کرده:
«چون نازل شد: «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» برای هر امّتی پس از پیغمبرش راهنما می‌باشد. رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمود: منم ترساننده و علی علیه‌السلام است راهنما پس از من، و به دستش به سینه علی علیه‌السلام زد پس فرمود: تویی هدایت کننده پس از من، یا علی به تو هدایت می‌پذیرند طالبین هدایت و به تو به کمال می‌رسند (راه یافتگان).
از ابی‌فروه سلمی:
«رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله آب وضو طلبید و نزد او علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام بود. پس از آنکه رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله وضو گرفت، دست علی علیه‌السلام را گرفت و به سینه خودش چسباند سپس فرمود: «إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ» سپس برگرداند دست خود را با دست علی علیه‌السلام به‌سوی سینه علی سپس فرمود: و برای هر امّتی پس از پیغمبرش هادی می‌باشد. سپس فرمود: به درستی که تو محل نور افشانی برای مردمان هستی و تویی نهایت هدایت و امیر قاریان قرآن، گواهی می‌دهم بر این مطلب که تو چنین هستی.»
سورۀ رعد، آیۀ ۲۹
«الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبى لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ»
«کسانی که ایمان آوردند و اعمال نیک به جا آوردند شجرۀ طوبی نصیب آنهاست و باز گشت نیکو.»
حسکانی به سند خود از حضرت موسی بن جعفر از پدرانش علیهم‌السلام روایت کرده:
«از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله پرسیده شد از طوبی، فرمود: طوبی درختی است که ریشه‌اش در خانۀ من (در بهشت) است و شاخه‌اش بر اهالی بهشت در خانۀ بهشتیان، سپس بار دیگر از ایشان پرسیدند، پس فرمود: طوبی در خانۀ علی علیه‌السلام است.
به آن حضرت گفته شد این موضوع (قبلاً فرمودید در خانۀ من است و حالا می‌فرمایید در خانۀ علی علیه‌السلام است) پس فرمود: خانۀ من و علی در بهشت در یک جا می‌باشد.
ابی‌هریره گوید:
«رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله روزی به عمر پسر خطاب فرمود: هرآینه در بهشت درختی است که در بهشت نیست کاخی و نه خانه‌ای و نه محل فرود آمدنی و نه مجلسی، مگر در آن یافت می‌شود شاخه‌ای از شاخه‌های آن درخت. ریشۀ آن درخت در خانۀ من است.
سه روز از این فرموده گذشت. رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمود: ای عمر! هرآینه در بهشت درختی است که در بهشت نمی‌باشد کاخی و نه خانه‌ای و نه محل فرود آمدنی و نه مجلسی، مگر در آن شاخه‌ای از شاخه‌های آن درخت است، ریشه‌اش در خانۀ علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام است.
عمر گفت: یا رسول اللّه! آن روز فرمودید هرآینه ریشۀ آن درخت در خانۀ من است و امروز می‌فرمایید به درستی که ریشۀ آن درخت در خانۀ علی علیه‌السلام است؟
رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمود: آیا نمی‌دانی که منزل من و منزل علی علیه‌السلام در بهشت یکی است و کاخ من و کاخ علی علیه‌السلام در بهشت یکی است و تخت من و تخت علی علیه‌السلام در بهشت یکی است؟
از این دو روایت فهمیده می‌شود که علی علیه‌السلام نفس پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله است؛ «انفسنا و انفسکم». یعنی علی علیه‌السلام جان و نفس رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله است، جز اینکه آن حضرت پیامبر است و ایشان جانشین او، و هر دو از یک نورند.
سورۀ رعد، آیۀ ۴۳
«قُلْ کَفى باللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ»
«بگو بس است گواه بودن خدا میان من و شما و گواه (گواه بودن) کسی که نزد او علم همۀ کتاب است.»
از ابی سعید خدری روایت است:
«از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله پرسیده شد از فرمودۀ خداوند تعالی: «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب» کسی که نزد او دانش همۀ کتاب‌ها است، فرمود: او برادرم علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام است.»
وقتی حصرت سلیمان علی نبینا و آله و علیه السلام بلقیس را نزد خود فراخواند، به اطرافیانشان گفت: کیست که تخت بلقیس را پیش از خودش به اینجا بیاورد؟
یکی از جن‌ها گفت: قبل از اینکه جای خود برخزیزید من آن را می‌آورم.
آصف بن برخیا که از جهت علم و تقوا و ایمان به حضرت سلیمان نزدیک بود، گفت: من در یک چشم بر هم زدن آن می‌آورم، و آورد. قرآن کریم می‌فرماید:
﴿قالَ الَّذی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَنَا آتیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ﴾[2]
«کسی که علمی از کتاب داشت گفت: پیش از آنکه چشم بر هم زنی من آن را می‌آورم.»
این کتاب کتابِ علم خداست که آصف بن برخیا مقداری از آن را داشت، امّا در سورۀ رعد می‌فرماید: «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ» یعنی کسی که همۀ علم کتاب را دارد، و او علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام است.
سورۀ ابراهیم، آیۀ ۲۴ و ۲۵
«أَلَمْ تَرَکَیْفَ ضَرَبَ اللهُ مَثَلاً کَلِمَهً طَیِّبَهً کَشَجَرَهٍ طَیِّبَهٍ أَصْلُها ثَابتٌ وَ فَرْعُهَا فِی السَّماءِ تُؤْتِی أُکُلَها کُلَّ حِینٍ بإِذْنِ ربِّها»
«آیا ندیدی چگونه روشن فرمود پروردگارت مَثَل کلمۀ پاکیزه (توحید) را مانند درخت پاکیزه‌ای که ریشه‌اش (در زمین) برقرار و شاخه‌هایش در آسمان (سر برافراشته) میوه‌هایش را هر وقت (همیشه) به اذن پروردگارش می‌دهد؟»
حسکانی از سلام خثعمی روایت می‌کند:
بر حضرت ابی‌جعفر محمّد بن علی الباقر علیهماالسلام داخل شدم، پس گفتم: ای پسر پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمودۀ خداوند تعالی «أَصْلُهَا ثابتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّمَاءِ» (یعنی چه)
فرمود: ای سلام، درخت، محمّد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله است و فرع، علی امیرالمؤمنین علیه‌السلام و میوه حسن و حسین علیهماالسلام و شاخه فاطمه سلام‌اللّه‌علیها و شعبه‌ها و رشته‌های آن شاخه، ائمّه از فرزندان فاطمه صلوات اللّه علیهم اجمعین و برگ، شیعیان و دوستان ما اهل‌بیت می‌باشند. پس هر گاه یکی از شیعه‌های ما بمیرد، یک برگ از این درخت می‌ریزد. پس هرگاه برای دوستان ما اولادی متولّد گردد، به جای آن برگ افتاده برگی سبز می‌شود.
گفتم: ای پسر پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمودۀ خداوند تعالی «تُؤْتِی أُکُلَها کُلَّ حِینٍ بإِذْنِ ربِّها» چه معنی دارد؟
فرمود: یعنی امامان فتوا می‌دهند شیعیانشان را در حلال و حرام در هر حج و عمره.
[1]. بحارالأنوار، ۹۹، ۱۰۶.
[2]. نمل، ۴۰.
