سوره حج آیه ۵۶ و ۵۷ | جلسه ۳۴ | شانزدهم رمضان ۱۴۰۰
مثلاً یکی از بلاهای امروز کروناست. اگر اکثریت قریب به اتفاق مردم متوسل به امام زمان و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام بشوند، یقیناً کرونا از بین میرود، ولی آیا این‌طور ست؟ خیر.
بسم اﷲ الرحمن الرحیم
تفسیر سوره حج آیه ۵۶ و ۵۷ | پنجشنبه ۱۴۰۰/۰۲/۰۹ | جلسه ۳۴ | شانزدهم رمضان ۱۴۰۰ | آیت الله سید علی محمد دستغیب
شرح دعای سحر
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ مِنْ کَلِماتِکَ بِأَتَمِّها وَکُلُّ کَلِماتِکَ تامَّهٌ اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ بِکَلِماتِکَ کُلِّها
خدایا از تو درخواست می‌کنم کامل‌ترین مرتبه از مراتب کلماتت را و همۀ مراتب کلماتت کامل است، خدایا از تو درخواست می‌کنم همه مراتب کلماتت را.
حضرت آیت‌اللّه‌العظمی نجابت رحمه‌اللّه دربارۀ این جملات می‌فرمایند:
«خداوندا سؤال می‌کنم تو را از کلمه تو. کلمات حضرت‌عالی هم دو قسم است؛ بعضی‌هایش تام و بعضی غیر تام. سؤال می‌کنم حضرت‌عالی را از کارهای خودتان.
یکی از کارهای خدا ایجاد کلمه است. پروردگار عالم ایجادِ کلمه میفرماید.»
خدای تعالی زبان و دهان ندارد. این‌ها وسیله است. خدا وسیله نمی‌خواهد. ایجاد کلام می‌کند.
«خاتم انبیاء، حضرت حضرت ختمی مرتبت صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله و حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام تا حضرت ولی عصر صلوات اللّه علیهم اجمعین کلمۀ تامّ اتمّ، کامل اکمل هستند.»
تمام موجودات کلمۀ خدا هستند؛ از جماد و نبات و حیوان تا انسان همه کلمۀ خدایند.
البته جماد از جهت ظهورِ کلمه و به‌عنوانِ نمایندۀ خصوصیات پروردگار، خیلی پایین است. نبات بیشتر، حیوان از آنها بیشتر و از همه بیشتر و بالاتر انسان است که می‌تواند ظهور تامّ پروردگار شود.
پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله ظهور کامل کلمات تامّ پروردگار عالم است؛ یعنی تمام اسماء و صفات خدای تعالی بالفعل در وجود شریف ایشان است. وجود شریف ایشان کلمۀ تامّ پروردگار و ظهور اسماء و صفات اوست.
«بقیه یقیناً به این نحو خدا را نشناختند، کمتر شناختند. از این ناحیه آقایان بالنسبه به حضرت ختمی مرتبت صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله نقص در معرفت دارند؛ پس نقص در ادراک دارند؛ پس آن‌طور که حضرات معصومین معرف خدا واقع میشوند، سایر انبیاء و سایر مردم و سایر مؤمنین معرف واقع نمی‌شوند.»
هرچه انسان بیشتر خدا را بشناسد، اسماء و صفات خدای تعالی را بیشتر ظاهر می‌کند؛ لذا حضرت ختمی مرتبت صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله نسبت به سایر انبیاء افضل‌اند؛ یعنی معرف کامل اسماء و صفات پروردگار واقع میشوند.
«دستگاه خلقت تنظیم شده و مرتب شده از کلمات پروردگار عالم است. کلمات پروردگار عالم هم هزار تا و صدهزار تا و یک‌میلیارد و صدملیارد و صدهزارمیلیارد و همۀ این‌ها ضربدرِ همدیگر و باز حاصل‌ضربِ همۀ این‌ها ضربدرِ حاصل‌ضربِ این‌ها، کلمات خدا بالاتر از این‌هاست. (یک‌یک ذرات عالم کلمات خداست).
یعنی کلمات پروردگار عالم عبارت است از آن نورانیتی که آن نورانیت یقیناً تجرد دارد. رابطه‌ای است بین این مخلوق و حضرت ربّ‌الارباب. این می‌شود کلمه.»
همۀ موجودات آفریدۀ خدا هستند؛ یعنی زمانی نبودند و خدای تعالی آنها را به وجود آورد؛ پس وجود همۀ آنها از خداست.
این وجود همان نورانیتی است که حضرت آیت‌اللّه‌العظمی نجابت میفرماید. رابطۀ بین خالق و مخلوق است.
بعضی موجودات رابطه و نورانیت کمتری دارند؛ مثل جمادات و بعضی بیشتر؛ مثل انسان‌ها.
تفسیر سوره حج آیه ۵۶ و ۵۷
الْمُلْکُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ فَالَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فی جَنَّاتِ النَّعیمِ (56)
در آن روز فرمانروایی ازآنِ خداست. او میان آنها داوری می‌کند. پس آنان که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند در بهشت‌های پر نعمت‌اند.
وَ الَّذینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا فَأُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ (57)
آنان که کافر شدند و آیات ما را تکذیب کردند، عذابی خوارکننده خواهند داشت.
ملک و فرمانروایی خداوند
الْمُلْکُ یَوْمَئِذٍ لِلَّه؛ مُلک یعنی فرمانروایی و قدرت که شامل مِلک هم می‌شود. فرمانروایی مطلق در آن روز ازآنِ خداست.
امروز چطور؛ آیا امروز با فردا فرقی می‌کند؟
به حساب ظاهر و در چشم اکثریت قریب به اتفاق مردم این‌گونه است که فلانی فرمانرواست و همۀ کارها دست اوست؛ چه مثل گذشته یک نفر باشد، چه مثل امروز افراد مختلف.
آیا در واقع مالکیت واقعی ازآنِ این افراد است؟ اگر هست چطور از آنها می‌گیرند و لخت‌وعور آنان را در قبر می‌گذارند؟
پس این مالکیت مجازی است، امّا چه کسی می‌فهمد؟ آن‌که بنده خداست.
از میان بندگان خدا؛ عده‌ای به حساب عقیده، عده‌ای به حساب علم (بالاتر ازعقیده) و عده‌ای به‌طورِ شهودی متوجه‌اند؛ یعنی می‌‌بیند که دارایی‌های این دنیا اعتباری و مجازی است و هیچ ارزشی ندارد.
ملتفت‌اند آن‌که همه‌چیز را می‌چرخاند، خدای تعالی، مالکِ حقیقی مُلک و مِلکِ عالم است. برای این افراد امروز و قیامت فرقی ندارد. مثل آفتاب برایشان روشن است و با چشم دل همه‌چیز را می‌بینند.
امّا چرا «یومئذٍ» فرمود، با اینکه امروز هم همین‌طور است؟
برای اینکه آن روز برای همه واضح می‌شود و کسی نمی‌تواند ادعایی کند.
قرآن میفرماید در آستانۀ قیامت خداوند ندا می‌کند: «لِمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ» امروز فرمانروایی عالم ازآنِ کیست؟
خود جواب می‌دهد: «لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ»[1]
در آن روز پیامبر و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام و انبیاء هستد و حرف آنها هم حرف خدای تعالی است.
ممکن است برخی بگویند: کو تا قیامت؟
قرآن جواب می‌دهد:
﴿فَإِنَ أَجَلَ اللَّهِ لآتٍ﴾[2]
«زمانی که خدا معیّن کرده حتماً می‌آید.»
﴿وَ ما یُدْریکَ لَعَلَّ السَّاعَهَ قَریب﴾[3]
«تو چه می‌دانی شاید قیامت نزدیک باشد.»
فکر نکنید دور است. از آنها که سنشان زیاد است بپرسید: عمرتان چگونه گذشت؟
می‌گویند: انگار همین دیروز آمدیم.
پس نگویید کو تا مرگ؟ این حرف یعنی کو تا قیامت!
مرگ امروز و فردا ندارد؛ جوان و پیر نمی‌شناسد؛ بزرگ و کوچک و مرد و زن برایش یکسان است. وقتی اجل رسید و عمر تمام شد، باید رفت!
همه هم عمرشان معیّن است، البته بعضی گناهان عمر را کوتاه می‌کند و بعضی کارهای خیر بر آن می‌افزایند، امّا به هر حال همه رفتنی هستند.
مومنین در بهشت‌های پر نعمت هستند
یَحْکُمُ بَیْنَهُم؛ خداوند در آن روز میان مردم حکم می‌کند.
فَالَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فی جَنَّاتِ النَّعیم؛ آنها که ایمان آوردند و عمل صالح کردند در بهشت‌های نعیم (پرنعمت) هستند.
بهشت درجات مختلف دارد و به حساب درجاتِ ایمانِ اشخاص است؛ یکی درجات اول را دارد و یکی چون سلمان و ابوذر و مقداد صاحب درجات دهم و نهم و هشتم ایمان هستند.
بعضی هم فوق همۀ انسان‌های مؤمن هستند؛ یعنی پیامبر اکرم و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام که خدای تعالی در روز قیامت آنان را معرفی و فضل و برتریشان را بر همگان آشکار میفرماید.
همۀ خلائق متوجه میشوند که هدف خلقت اولاً و بالذات ایشان هستند، بعد انبیاء و بعد مؤمنان، با درجات مختلفی که دارند.
بنابراین نعمت‌هایی که خداوند به اهل بهشت می‌دهد، به مناسبت ایمانی است که دارند؛ عده‌ای با خوراک‌های عالی و میوه‌ها و حورالعین‌ها خوشحال و مأنوس‌اند.
عدۀ دیگری هم از نعمت‌های خاص پروردگار بهره‌مندند که آن مشاهدۀ انوار جمال پروردگار است.
این نعمت‌ها به بیان نمی‌آید و شنیدنی نیست؛ چشیدنی است. از خوراک و قصر و حور بالاتر است.
خدای تعالی این نعمت‌های خاص را برای آنها که مثل پیامبر و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام و کسانی که نزدیک به آنان هستند، مهیّا فرموده.
عذاب خوار کننده برای کافران
وَ الَّذینَ کَفَرُوا؛ آنها که کافر شدند یعنی آنها که حق را بر خود و دیگران پوشاندند.
حق یعنی خدا، پیامبر و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام. انکارِ حضرات معصومین علهیم‌السلام و دشمنی با آنان و جلوگیری از ظهور نورانیت ایشان برای مردم، در واقع انکار حق است.
وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا؛ آیات خدای تعالی انبیاء، خصوصاً پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام هستند.
تکذیب آنها به نحوه‌های مختلف؛ با بیان و عمل تا برسد به آزار و اذیت و کشتن آنها، تکذیب آیات الهی است که بنی‌امیه و بنی‌عباس انجام دادند.
فَأُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهین؛ «مُهین» یعنی خوارکننده. چرا عذابِ خوارکننده؟ برای اینکه آنها نظرشان این بود که مؤمنان را خوار کنند. می‌خواستند ائمۀ اطهار علیهم‌السلام را خوار کنند.
چه بر سر مولا علی علیه‌السلام آوردند، مخصوصاً منافقانی که جنگ‌های سه‌گانه را راه انداختند و از همه بدتر خوارج.
ابن‌ملجم ملعون که لعنت اولین و آخرین بر او باد و به‌قول پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله «اشقی الاولین و الاخرین» بود، خوب می‌دانست چه می‌کند، در عین حال پا بر علم خود گذاشت.
خدای تعالی بی‌جهت کسی را جهنّمی نمی‌کند. بارها به او می‌فهماند، امّا خودش حاضر نیست زیر بارِ فهمش برود.
نقش حضرت صاحب‌الزمان عجّل‌اللّه‌تعالی‌فرجه
امروز امام زمان عجّل‌اللّه‌تعالی‌فرجه محور عالم هستند. کار ایشان چیست؟ کار ائمۀ اطهار علیهم‌السلام چه بود؟
در دعای عدیله دربارۀ حضرت صاحب‌الزمان عرض می‌کنیم:
«بِیُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَى وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْأَرْضُ وَ السَّمَاء»[4]
«از برکت وجود ایشان موجودات روزی می‌خورند و به وجود ایشان آسمان و زمین پابرجاست.»
خداوند چنین اراده فرموده. اگر کسی نمی‌فهمد، از خدای تعالی بخواهد که بفهمد.
بگو: خدایا ما ایمان داریم، ولی به ما بفهمان که یعنی چه این آسمان و زمین و موجودات به وجود حضرت صاحب‌الزمان برقرار است! اگر کسی ایمان هم ندارد، از خدا ایمان بخواهد.
اگر امروز نشد، فردا؛ اگر خدا را رها نکند، خداوند به او می‌فهماند.
طبق روایت: «لو لا الحجه لساخت الارض باهلها» اگر حجت خدا نباشد، زمین و آسمانی نمی‌ماند.
دستگیری از مردم
کارِ دیگر حضرت حجت عجّل‌اللّه‌تعالی‌فرجه دستگیری از مؤمنان و کمک به آنهاست؛ هم از جهت معنوی و هم از جهت ظاهری.
از جهت معنوی آنها که فقیه عادل هستند، نه‌فقط امروز، از اول غیبت تابه‌حال و حتی در زمان هر امامی، همین طور بوده؛ آنها که از جهت علمی و باطنی (تقوا) وابسته به حضرت ولی عصر باشند، خدای تعالی آنان را حمایت و هدایت می‌کند.
اگر واقعاً پسندیدۀ خدا باشند، خدای تعالی اجازه نمی‌دهد لغزشی از جهت فقهی و ظاهری در آنان ایجاد شود و حفظشان می‌کند. البته تا آنجا که خودشان بخواهند، چه‌بسا بعضی تا آخر عمر نمانند، امّا غالباً این‌طور هستند.
حضرت صاحب‌الزمان از مؤمنان هم دستگیری می‌کنند و در شدائد معنوی به دادشان می‌رسند؛ یعنی اگر دچار شک و شبهه شدند و از حضرت کمک خواستند، کمکش می‌کنند.
این مسائل بارها امتحان شده، افراد متعددی در شک و شبهات افتادند و متوسل شدند و امام زمان کمکشان کردند.
آنها که معرفت خدای تعالی را می‌خواهند و یا اللّه گفتند، خدا حواله به امام زمان می‌دهد و آن حضرت به امر خدای تعالی کمک می‌کنند و از گرفتاری‌های نفس و شک و تردید شیطان رهایشان می‌کنند.
کمک ظاهری هم کم نیست. افراد بسیاری حتی از آنها که مؤمن نیستند، وقتی واقعاً دچار سختی‌های عجیب میشوند و باب نجاتی برای خود نمی‌بینند، امام زمان به امر خدای تعالی به دادشان می‌رسد.
گاهی خود حضرت، گاهی به‌وسیلۀ رجال‌الغیب که طبق روایات به دستور امام زمان به داد مردم در سراسر دنیا می‌رسند و گرفتاری‌هایشان را رفع می‌کنند.
حتی آنها که ایمان ندارند، اگر صدق و صفا درونشان باشد، امام زمان کمکشان می‌کند.
خدای تعالی چنین خواسته که حضرت صاحب‌الزمان عجّل‌اللّه‌تعالی‌فرجه هم در این دنیا و هم در عالم برزخ و قیامت به داد مؤمنان برسند.
بنابراین وجود ایشان همیشه برای مردم، حتی غیر مسلمانان نفع داشته و خواهد داشت. حکایات و روایات در این باره بسیار رسیده.
ممکن است بعضی سؤال کنند اگر امام زمان هست، چرا ما این‌همه مشکلات داریم؛ چرا من هرچه می‌گویم ای امام! زمان پول ندارم، خانه ندارم، زندگی ندارم به دادم نمی‌رسد؟
چرا مردم کشور در این گرفتاری‌ها هستند و امام زمان به دادشان نمی‌رسد؟
جواب قسمت اول این است که از اول خلقت دنیا و آفرینش بشر، از حضرت آدم تا امروز و از این به بعد بنای خدای تعالی بر این نیست که همه پول‌دار و خانه‌دار باشند.
برای به دست آوردن دنیا باید کار کرد، لکن چنین نیست که همه در کارشان موفق باشند. اصولاً دنیا جای خوشی نیست.
در این میان عده‌ای فقط دینار را می‌خواهند و برای آن تلاش می‌کنند، ولی به همۀ آنچه می‌خواهند نمی‌رسند.
عده‌ای هم مؤمن هستند و می‌دانند دنیا جایی برای ثروت‌اندوزی و زندگی مرفه نیست؛ به همین جهت اگر خدا به‌قدر کفایتش داد، می‌گوید الحمدللّه، اگر هم نداد، می‌گوید الحمدللّه.
بنابراین دنیا جایی نیست که هرکس هرچه خواست، فراهم باشد. مگر برای پیامبران که از همه محبوب‌تر بودند، همه‌چیز فراهم بود؟ ولی آنها هیچ ناراحتی بابت دنیا نداشند و جر رضای خدا نمی‌خواستند.
می‌دانستد دنیا جای آمدن و رفتن است. دنیا محل آماده شدن برای آخرت و فرصت شناختن خدای تعالی است.
درون انسان گنجینه‌های محبّت و عشق و معرفت خدای تعالی است که باید آنها را در همین دنیا به فعلیت برساند. امام زمان کمک می‌کند که این افراد به خواسته‌های خود برسند.
همان طور که گفته شد آن حضرت به همه کمک می‌کند و در سختی‌ها به داد همه می‌رسد، امّا بنای خدای تعالی این نبوده که تا کسی صدا زد یا امام زمان، یا خدا، فوراً همۀ گرفتاری‌ها رفع شود. چنین چیزی از اول نبوده و نخواهد بود.
از جهت اجتماعی هم همین است. لکن وقتی بلاهای اجتماعی فراگیر می‌شود، اگر اکثریت مردم رو به خدا بیاورند، خدا بلا را رفع می‌کند.
مثلاً یکی از بلاهای امروز کروناست. اگر اکثریت قریب به اتفاق مردم متوسل به امام زمان و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام بشوند، یقیناً کرونا از بین میرود، ولی آیا این‌طور ست؟ خیر.
دربارۀ ظلم‌های شاهان هم از گذشته همین طور بوده. هرگاه مردم متوسل می‌شدند، خدا هم اصلاح می‌کرد.
پس خدای تعالی وسایل را فراهم می‌کند، امّا نباید گفت اگر امام زمان به داد مردم می‌رسید، چرا وضع جامعه این طور است و مردم این‌طورند!
باید این چراها را به خودمان برگردانیم، نه به خدا و امام زمان. مقصر ما هستیم. اگر مردم به اتفاق و با نیّت خالص رو به خدا بیاورند، همۀ بزرگان اصلاح میشوند.
اگر خدای ناکرده درونشان چیزی باشد، وقتی مردم رو به خدا بیاورند و بخواهند، کسی نمی‌تواند مقابل خواست و نیّت مردم بایستد، خودش از بین میرود.
امیدواریم به حق محمّد و آل محمّد باطن ما از حضرت صاحب‌الزمان قطع نشود؛ روزبه‌روز باطن ما بیشتر وسعت پیدا کند؛ بیشتر به ایشان متوسل شویم و محبّت و عشق ایشان در دل ما بیشتر شود.
[1]. غافر، ۱۶.
[2]. عنکبوت، ۵.
[3]. شوری، ۱۷.
[4]. دعای عدیله.
