سوره حج آیه ۶ تا ۸ | جلسه ۴
قطعاً خدای تعالی بندگان خوب هم دارد. اگر گفتی همه بد هستند، باید عینکت را عوض کنی. حتماً آدم‌های خوب هم پیدا می‌شوند.
بسم اﷲ الرحمن الرحیم
تفسیر سوره حج | آیه ۶ تا ۸ | چهارشنبه ۱۳۹۹/۰۹/۱۲ | جلسه ۴ | آیت الله سید علی محمد دستغیب
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّهُ یُحْیِ الْمَوْتىٰ وَ أَنَّهُ عَلى کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ (۶)
این به‌خاطرِ آن است که فقط «اللّه» تعالی حق است و اوست که مردگان را زنده می‌کند و بر هر کاری تواناست.
وَ أَنَّ السَّاعَهَ آتِیَهٌ لا رَیْبَ فیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ (۷)
قیامت خواهد آمد، هیچ شکی در آن نیست و خداوند هرکه را در قبرهاست مبعوث می‌کند.
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا کِتابٍ مُنیرٍ (۸)
برخی از مردم بدون علم و بدون هدایت و بدون کتابی روشنگر دربارۀ خدا جدل می‌کنند.
«ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ» این به‌خاطرِ آن است که خداوند «هُوَ الْحَقُّ» حق است «وَ أَنَّهُ یُحْیِ الْمَوْتىٰ» و او مردگان را زنده می‌کند «وَ أَنَّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ» و او بر هر کاری تواناست. (۶)
«وَ أَنَّ السَّاعَهَ آتِیَهٌ» قیامت آمدنی است «لا رَیْبَ فیها» تردیدی در آن نیست «وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ» خداوند هرکه را در قبرهاست مبعوث می‌کند. (۷)
«وَ مِنَ النَّاسِ» و برخی مردم «مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ» دربارۀ خدا جدل می‌کنند «بِغَیْرِ عِلْمٍ» بدون هیچ علمی «وَ لا هُدىً» و بدون هدایتی «وَ لا کِتابٍ مُنیرٍ» و بدون کتاب روشنگری. (۸)
ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقّ؛ «ذلک» اشاره به آیات پیشین است که خدای تعالی مراحل خلقت انسان از نطفه تا کامل شدن در رحم را برشمرد و اضافه فرمود آیا زمین را نمی‌بینید که بی‌جان است و حرکتی ندارد. وقتی باران بر آن می‌بارد، حیات می‌یابد و انواع گیاهان و درختان و میوه‌ها در آن می‌روید.
این‌ها همه برای این است که متذکر وحداینت خدای تعالی شوید و بفهمید که «انّ اللّه هو الحق» فقط خداوند یکتا حق است.
حق در مقابل باطل یعنی آنچه ثابت است و از بین نمی‌‌رود.
از آنجا که اللّه جلّ‌جلاله حق است، کاری هم که می‌کند برحق است؛ لذا این عالم وجود را عاطل و باطل نیافریده، هدفی از آن داشته است. پس بی‌شک زندگی انسان با مرگ پایان نمی‌یابد و وقتی از بین رفت و خاک شد، همه‌چیز تمام نمی‌شود. اگر چنین باشد که باطل است.
اینجا خلقت خود و دیگران را دیدید؛ عده‌ای خوب و عده‌ای بد بودند؛ برخی حرف شنیدند و امر خدا را اطاعت کردند؛ برخی سرپیچی کردند، آیا این دو گروه مانند هم هستند؟
آیا این خلقت شگفت‌آور خود‌به‌خود درست شده؟ قطعاً خیر. خدایی که عالم و قادر است و کار بیهوده نمی‌کند، شما را خلق کرده، نام انسان بر شما گذاشته است.
خالق شما فرمود: این کار را بکن، این کار را نکن؛ این دوست توست، این دشمن تو. فرمود: شما آقا و مولا دارید؛ همو که خلقتان کرده، رزق و روزی‌تان داده، علم و قدرت و حیاتتان داده و پرورشتان می‌دهد. او کیست.
آیا شما این‌ها را به خودتان دادید؟ شما که خاک بودید؛ نطفه شدید؛ علقه و مضغه شدید؛ کاری از دستتان نمی‌آمد؛ خبری از خود نداشتید؛ هیچ علم و اطلاعی از دستگاهای درونتان نداشتید. معلوم می‌شود کس دیگری هست.
او کجاست؟ همراه شما! کمی صبر کن؛ اگر خواستی می‌فهمی.
می‌فهمی او که تو را خلق کرده، قدرتش بی‌انتهاست و این قدرت را به تو هم داده. اگر اطاعتش کنی، چیزهای دیگر هم می‌دهد.
عده‌ای هم گفتند ما نمی‌خواهیم او را اطاعت کنیم؛ هرکاری دلمان خواست، می‌کنیم. آیا این دو یکی هستند؟
گاهی این گروه زندگی خیلی خوبی دارند و آن گروه که حرف شنیدند و اطاعت خدا کردند، به دشواری زندگی می‌کنند، امّا سرانجام هردو مرگ است، آیا با مرگ همه‌چیز تمام می‌شود؟ اینکه لغو و باطل است.
خدایا تو کار لغو انجام نمی‌دهی «هو الحق»؛ پس جای دیگری هست که دوباره زنده می‌شوید؛ جایی که قیامت نام دارد؛ انسان‌ها همه محشور می‌شوند و نیکان در جایگاه خوب و بدان در جایگاه بد قرار می‌گیرند.
وَ أَنَّهُ یُحْیِ الْمَوْتىٰ؛ خدای تعالی است که انسان‌ها را زنده می‌کند و می‌میراند.
یکی از مشرکان استخوان پوسیدهاى نزد رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله آورد و آن را با دست نرم کرد و در آن دمید و گفت: اى محمّد! آیا گمان دارى پروردگار تو این استخوان را پس از این حالت که دیدى زنده مىکند؟
خداى تعالی در پاسخ او آیات آخر سورۀ یاسین را نازل کرد و فرمود:
﴿أَ وَ لَمْ یَرَ الْإِنْسانُ أَنَّا خَلَقْناهُ مِنْ نُطْفَهٍ فَإِذا هُوَ خَصیمٌ مُبینٌ ۞ وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلاً وَ نَسِیَ خَلْقَهُ قالَ مَنْ یُحْیِ الْعِظامَ وَ هِیَ رَمیمٌ ۞ قُلْ یُحْییهَا الَّذی أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّهٍ وَ هُوَ بِکُلِّ خَلْقٍ عَلیمٌ﴾[1]
« آیا انسان ندید ما او را از نطفه‌ای خلق کردیم که اکنون دشمن آشکاری شده؟ در حالی که آفرینش خود را از یاد برده، برای ما مثَل زد که چه کسی این استخوان‌های پوسیده را زنده می‌کند؟ بگو همان که اولین بار آن را خلق کرد، زنده‌اش می‌کند و او به هر آفرینشی داناست.»
وَ أَنَّهُ عَلى کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ؛ خدای تعالی بر هر کاری تواناست؛ پس می‌تواند خاک‌های پراکنده شده را جمع کند و دوباره انسان را زنده کند.
اگر گفتی خداوند قدرت ندارد، معلوم می‌شود هنوز خالق خود را نشناختی. اگر می‌خواهی او را بشناسی، خوب نگاه کن؛ خلقت خود را بررسی کن؛ در خلقت حیوانات و نباتات و زمین و آسمان‌ها تأمل نما! این‌ها همه دلیلِ قدرت اوست و او پیوسته یادآوری می‌کند.
به خودت نگاه کن! قدرتی که داری آیا از پیش خود آوردی؟ قطعاً خیر. تو نطفه‌ای بیش نبودی!
در سورۀ ق می‌فرماید
﴿أَ فَعَیینا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدیدٍ﴾[2]
«آیا در خلقت اولیه عاجز بودیم که در آفرینش جدید تردید دارند؟»
در سورۀ فصلت می‌فرماید:
﴿إِنَّ الَّذی أَحْیاها لَمُحْیِ الْمَوْتى إِنَّهُ عَلى کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ﴾[3]
«آن‌که زمین را زنده می‌کند، مردگان را هم زنده می‌کند. او بر هر کاری تواناست.»
این خاک فاقد حیات است، بذر هم همین طور، امّا خدای تعالی از این دو گیاه زنده می‌رویاند و از هر دانه‌ای صدها دانه می‌آفریند.
قرآن کریم دائم قدرت خدای تعالی را تذکر می‌دهد، لکن اندکی متذکر می‌شوند.
وَ أَنَّ السَّاعَهَ آتِیَهٌ لا رَیْبَ فیها؛ حتماً باید قیامتی در کار باشد و شکی در آن نیست. خدای تعالی آنها را که در قبرها پوسیده و خاک شدند، خاکشان هرجا پراکنده شده باشد، جمع می‌کند و زنده می‌گرداند.
همۀ آنها که از این دنیا رفتند، الآن در عالم برزخ، جایی بیرون از این عالم طبیعت، با بدنی متناسب با همان عالم زنده‌اند و زندگی می‌کنند.
﴿وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ﴾[4]
«پیش روی آنها برزخی است تا روزی که مبعوث شوند.»
وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُور؛ خداوند هرکه را در قبرهاست زنده می‌کند و به حساب اعمالشان می‌رسد.
در سوره طه می‌فرماید:
﴿إِنَ السَّاعَهَ آتِیَهٌ أَکادُ أُخْفیها لِتُجْزى کُلُّ نَفْسٍ بِما تَسْعى﴾[5]
«قیامت حتماً خواهد آمد. می‌خواهم زمان آن را مخفی دارم تا هرکس مناسبِ آنچه کرده جزا بیند.»
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ؛ مجادله یعنی بگومگو. اگر بر مبنای دلیل عقلی باشد، حق است، وگرنه باطل است.
خدای تعالی وقتی می‌گوید قیامت حق است، دلیل آن را نشان می‌دهد. در قرآن ده‌ها دلیل بر قیامت اقامه شده. ولی آنها که باطل‌اند، صغری و کبریای باطل می‌چینند و نتیجۀ باطل می‌گیرند. البته انسان‌های عاقل می‌توانند حق و باطل را تشخیص دهند.
عده‌ای هم کارشان به جدل نمی‌کشد؛ می‌گویند پدران ما این‌طور بودند، ما هم می‌خواهیم همین طور باشیم. نه دلیل علمی و نه تعقلی!
مسلماً در کار این گروه هیچ هدایتی نیست. فقط گمراهی خود را نشان می‌دهند و می‌خواهند دیگران را به همین راه بکشند.
وَ لا هُدىً وَ لا کِتابٍ مُنیر؛ هدایت ازآنِ خدا و معنای آن رفتن به راه راست است. کسی به راه راست می‌رود که راهنما داشته باشد.
راهنما خودِ خدای تعالی است. او از طریق انبیاء و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام بشر را راهنمایی می‌کند.
منظور از «کتاب منیر» قرآن است که در دسترس ماست، امّا گمراهان از آن بی‌بهره‌اند.
در سورۀ اسرا می‌فرماید
﴿وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلا﴾[6]
«از آنچه بدان علم نداری پیروی نکن؛ زیرا گوش و چشم و دل بازخواست می‌شوند.»
به کسانی که حرف بیهوده می‌زنند و کارشان مسخره کردن است، توجه نکنید. آنها می‌گویند قیامتی نیست، اگر بود اول همین آخوندها باور می‌کردند. بعد هم بر هر عالمی عیبی می‌گذارند.
مگر آخوند خدا یا پیامبر یا امام یا قرآن است؟ مگر هرکس این لباس را پوشید نمایندۀ خداست؟
نمایندۀ خدا اولاً: کسانی هستند که خداوند منصوب کرده؛ یعنی انبیاء و اوصیاء.
ثانیاً: کسانی هستند که در عمل پیرو ایشان باشند و سخنشان از پیامبر و امام و کتاب خدا باشد. چنین کسانی اگر بر حرف‌هایشان دقت کنید، می‌بینید درست می‌گویند.
ثانِیَ عِطْفِهِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللَّه؛ «ثنی» یعنی شکستن. «عطف» کنایه از پهلوست.
پهلوی خود را با تکبر حرکت می‌دهند و مسخره می‌کنند تا دیگران را از راه خدا بیرون کنند.
می‌گویند لازم نیست نماز بخوانید و عقیده به خدا داشته باشید، چون این این‌طور است و آن آن‌طور!
آیا اگر کسی کار بدی کرد، دلیل می‌شود حرف‌های حقی هم که می‌زند باطل است؟
یکی پالتوی بلند می‌پوشد و کلاه بر سر می‌گذارد، یکی هم عبا و قبا می‌پوشد و عمامه بر سر می‌گذارد. غیر از لباس، این دو چه فرقی با هم دارند؟ این لباس که او را فرشته نمی‌کند. لباس که انسان را آدم نمی‌کند؛ صالح نمی‌کند. عمل است که انسان را صالح می‌کند.
اگر حرف حقی زد و به آن عمل نکرد، عالم بی‌عمل است، ولی دلیل نمی‌شود هیچ خبری نباشد؛ نه خدایی، نه پیامبری، نه معادی. آخر عقلت را به کار بینداز!
قطعاً خدای تعالی بندگان خوب هم دارد. اگر گفتی همه بد هستند، باید عینکت را عوض کنی. حتماً آدم‌های خوب هم پیدا می‌شوند.
اصلاً همه بد؛ تو خوب باش، تو عملت را خوب کن!
[1]. یس، ۷۷ تا ۷۹.
[2]. ق، ۱۵.
[3]. فصلت، ۳۹.
[4]. مؤمنون، ۱۰۰.
[5]. طه، ۱۵.
[6]. اسرا، ۳۶.