شانزدهم رمضان ۱۴۴۳ | آیت الله دستغیب
علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را که از فضل علم و وقار و حلم و شجاعت و حیاء و کرم و انفاق و عفو و تقوای او مردمان بهره‌ور می‌شوند عنایت خداست به مردم تا از علوم و کمالاتش استفاده کنند و عنایت به خود علی علیه‌السلام است؛ زیرا کمالات غیرمتناهی علی علیه‌السلام به فضل خداست بر او.
بسم اﷲ الرحمن الرحیم
شانزدهم رمضان ۱۴۴۳ – ۱۴۰۱ | دوشنبه ۱۴۰۱/۰۱/۲۹ | آیت الله سید علی محمد دستغیب
گفتیم حاکم حسکانی عالم حنفی مذهب قرن پنجم هجری آیات مرتبط با مولا علی علیه‌السلام را در کتاب شواهدالتنزیل جمع‌آوری و حضرت آیت‌اللّه‌العظمی نجابت در بصائر یا قرآن و اهل‌بیت آن را ترجمه کرده‌اند. در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود.
سورۀ توبه، آیۀ ۱۱۹
﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُوْنُوْا مَعَ الصَّادِقِینَ﴾
«ای کسانی که ایمان آوردید از (مخالفت) خداوند بپرهیزید و با راستگویان باشید.»
حسکانی از امام صادق علیه‌السلام دربارۀ این آیه روایت کرده:
یعنی با محمّد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله و علی «منظور از راستگویان در آیه شریفه محمّد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله و علی علیه‌السلام می‌باشند. خداوند به امّت محمّد امر می‌فرماید: که با محمّد و علی علیهماالسلام باشید).
ابن عباس دربارۀ آیۀ: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُوْنُوْا مَعَ الصَّادِقِینَ» گوبد: علی و یاران علی (با حزب علی علیه‌السلام باشید).
سورۀ یونس، آیۀ ۲۵
﴿وَ اللهُ یَدْعُوا إِلى دارِ السَّلامِ وَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ﴾
«و خداوند می‌خواند به سرای سلامت و راهنمائی می‌فرماید هرکس را که طالب هدایت باشد به راه راست.»
عبداللّه بن عباس در تفسیر فرمودۀ خداوند گوید:
«وَ اللهُ یَدْعُوا إِلى دارِ السَّلامِ» مقصود از دارالسّلام (بهشت) است «وَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» و مقصود از راه راست ولایت علی بن ابی‌طالب است.
سورۀ یونس، آیۀ ۳۵
«أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدِّی إِلَّا أَنْ یُهْدى فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ»
«آیا کسی که به حقّ راهنمایی می‌کند سزاوارتر است به معلّم شدن یا کسی که خود راه نمی‌یابد مگر راه را به او نشان دهند پس چه می‌شود شما را چگونه داوری می‌نمایید؟»
از ابن عباس روایت شده:
گروهی مرافعه‌ای را نزد پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله بردند. امر فرمودند یکی از اطرافیانشان قضاوت نماید، پس او را حکم نمود ولی طرف‌های درگیر نپذیرفتند. پس علی علیه‌السلام را حکم فرمود و پذیرفتند و خشنود گردیدند.
بعضی از منافقین به آنان گفت: «فلان شخص را بر شما حکم کرد نپذیرفتید و علی را بر شما حکم نمود پذیرفتید و خشنود گردیدید؟ شما بد گروهی هستید».
پس نازل فرمود خداوند تعالی دربارۀ علی علیه‌السلام: «أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ…»
جهتش این بود که علی علیه‌السلام (از طرف خداوند) توفیق داشت که حقیقت داوری را داشته باشد بدون اینکه یاد داده شود (علم قضاوت و حکومتش عطاء خداوندی بود نه به درس خواندن و یاد گرفتن).
سورۀ یونس، آیۀ ۵۳
«وَ یَسْتَنْبؤُنَکَ أَحَقٌّ هُوَ قُلْ إِی وَ ربِّی إِنَّهُ لَحَقٌّ وَ مَا أَنْتُمْ بمُعْجِزِینَ»
«و از تو آگاهی می‌جویند آیا او حق است؟ بگو: آری، به پروردگارم سوگند او البتّه حق است و شما نمی‌توانید (نور علی علیه‌السلام را محو نمایید).
حسکانی به سند متصل از امام صادق علیه‌السلام از پدرش دربارۀ فرمودۀ خداوند تعالی: «وَ یَسْتَنْبؤُنَکَ أَحَقٌّ هُوَ» روایت کرده:
«اهالی مکه از تو خبر می‌گیرند از علی بن ابی‌طالب آیا او امام است؟ بگو: آری به پروردگارم سوگند هرآینه البتّه او حق است (امامت علی علیه‌السلام حق است و علی علیه‌السلام پیشوای خلق است و خلافت لباسِ دوختۀ اندام اوست؛ زیرا ولیّ اعظم خداست).
سورۀ یونس، آیۀ ۵۸
﴿قُلْ بفَضْلِ اللهِ وَ برَحْمَتِهِ فَبذَلِکَ فَلْیَفْرَحُوْا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ﴾
«بگو به بخشش خداوند و به رحمتش، پس به آن باید شاد باشند که از آنچه جمع می‌نمایند (از امور مادی) بهتر است.»
ابن عباس در فرمودۀ خداوند تعالی: «قُلْ بفَضْلِ اللهِ وَ برَحْمَتِهِ…» گفت:
«بفَضْلِ اللّه» پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله است و «وَ برَحْمَتِهِ» علی علیه‌السلام است.»
سورۀ یونس، آیۀ ۶۲
﴿أَلا إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ﴾
«آگاه باشید هرآینه دوستان خدا ترسی بر آنان نیست و نه آنان اندوهناک می‌گردند.»
ابوهریره گوید:
رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمود: هرآینه از بندگان خداوند، بندگانی هستند که پیغمبران غبطه آنان را می‌خورند، دوستی می‌ورزند با یکدیگر به روح خدا بدون اینکه دوستیشان آلوده باشد به مال یا مقصود دنیوی (بلکه تنها از جهت خدایی و روحانی با یکدیگر دوستی می‌ورزند.) چهره‌هایشان نورانی است. هنگامی که مردمان می‌ترسند آنان نمی‌ترسند. هنگامی که مردمان اندوهناک‌اند، آنان اندوهی ندارند (روز قیامت ترسی و اندوهی برای آنان نیست) آیا می‌دانید آنان چه کسانی هستند؟
گفتیم: نه یا رسول اللّه.
فرمود: ایشان علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام و حمزه پسر عبدالمطلب و جعفر و عقیل می‌باشند. پس رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله خواند: «أَلا اِنَّ أَوْلِیَاءَ اللهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ» یعنی زینهار که دوستان خدا ترسی بر آنان نیست و نه ایشان اندوهناک می‌گردند.
سورۀ هود، آیۀ ۳
﴿وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى وَ یُؤْتِ کُلَّ ذِی فَضْلٍ فَضْلَهُ﴾
«و اینکه آمرزش جویید از پروردگارتان سپس به‌سوی او بازگشت نمایید تا بهره‌مند فرماید شما را به بهرۀ نیک تا هنگام مرگ تا واضح نمایند کمالات صاحبان فضل را برای شما تا منتفع شوید از آن افراد و اگر کسی صاحب کمال بود علاوه بر بهرۀ نیک فضل خداوندی شامل وی می‌گردد.»
حاکم حسکانی گوید: در کتاب «فهم القرآن» از حضرت امام جعفر بن محمّد صادق علیه‌السلام در قول خدای تعالی: «وَ یُؤْتِ کُلَّ ذِی فَضْلٍ فَضْلَهُ» گوید: حضرت باقر علیه‌السلام فرمود:
«صاحب فضل (که خداوند فضل او را ظاهر می‌فرماید تا خلایق از او بهره‌مند شوند علاوه بر نعمت‌ها که به خلایق داده شده و به شخص آن صاحب فضل نیز فضل خدا می‌رسد) او علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام است.
شرح مطلب: خداوند بزرگ به علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام که صاحب فضیلت است فضل خودش را می‌دهد -خواه ضمیر «فَضْلَهُ» به «ذِی فَضْلٍ» که علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام است برگردد که معنی چنین می‌شود: علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را که از فضل علم و وقار و حلم و شجاعت و حیاء و کرم و انفاق و عفو و تقوای او مردمان بهره‌ور می‌شوند عنایت خداست به مردم تا از علوم و کمالاتش استفاده کنند و عنایت به خود علی علیه‌السلام است؛ زیرا کمالات غیرمتناهی علی علیه‌السلام به فضل خداست بر او.
و خواه ضمیر «فَضْلَهُ» مرجعش خداوند باشد در آیه شریفه که معنی چنین می‌شود: «خداوند به علی علیه‌السلام که صاحب برتری‌ها است فضل خودش را عطاء می‌فرماید.»
سورۀ هود، آیۀ ۱۲
«فَلَعَلَّکَ تارِکٌ بَعْضَ ما یُوحى إِلَیْکَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُکَ أَنْ یَقُولُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَیْهِ کَنْزٌ أَوْ جاءَ مَعَهُ مَلَکٌ إِنَّما أَنْتَ نَذِیرٌ وَ اللهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ وَکِیلٌ»
«ممکن است تو اظهار ننموده باشی فرمان ما را نسبت به ولایت علی و سینه‌ات تنگ شده (از اظهار نکردن ولایت علی علیه‌السلام البتّه اظهار نکردن به‌واسطۀ ملاحظۀ این بود که اگر اظهار می‌نمودی منافقین) می‌گفتند: چرا از خدایش مطالبۀ گنج یا مطالبۀ ملکی ننموده‌ای، محمّد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله وظیفۀ تو فقط ترساندن است. خداوند عالم خودش حافظ خلق و ناظر بر جمیع موجودات می‌باشد.»
زید بن ارقم گوید:
«به‌درستی که جبرئیل روح‌الامین بر رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرود آمد (برای تبلیغ) ولایت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام شب عرفه. پس رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله به زحمت افتاد از ترس تکذیب دروغگویان و منافقین. پس گروهی را که من از آنان بودم خواند و با آنان در این باره مشورت فرمود که در موسم عرفه این مطلب را اظهار بدارد. پس ما ندانستیم به ایشان چه بگوییم و پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله گریست.
پس جبرئیل به او عرض کرد: آیا از امر الهی جزع می‌نمایی؟
فرمود: نه، هرگز ای جبرئیل! ولی پروردگارم می‌داند از قریش چه رنج‌ها به من رسید هنگامی که به پیغمبری من اقرار نکردند تا خداوند مرا امر فرمود با آنان نبرد کنم و لشکریانی از آسمان (ملائکه) برای من فروفرستاد پس مرا یاری کردند. (چگونه قریش اقرار می‌کنند به ولایت برای علی علیه‌السلام پس از من؟)
پس جبرئیل رفت و پس از آن نازل کرد بر پیغمبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله: «فَلَعَلَّکَ تارِکٌ بَعْضَ ما یُوحى إِلَیْکَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُکَ» یعنی تو اظهار ننمودی برخی از آنچه بر تو فروفرستاده شده است و سینه‌ات تنگ شد از این جهت.
